Sâm Việt NamTin tứcHuyền sâm vị thuốc có công dụng, cách dùng tốt cho sức khỏe

Huyền sâm vị thuốc có công dụng, cách dùng tốt cho sức khỏe

Huyền sâm là một trong những vị thuốc quen thuộc được dùng phổ biến trong Y học cổ truyền cùng các bài thuốc cổ phương với nhiều công dụng bổ dưỡng khác nhau như trị mụn nhọt, làm mát cỏ thể, bổ dưỡng… Vậy huyền sâm là gì, công dụng và bào chế ra sao? Mời các bạn tìm hiểu ngay trong bài viết dưới đây.

Nội dung chính bài viết

Giới thiệu huyền sâm đặc điểm hình thái của huyền sâm

Huyền sâm là gì?

Hình ảnh huyền sâm – sâm việt nam

Cây huyền sâm là gì? Huyền sâm là loại rễ phơi hoặc sấy khô của cây huyền sâm. Tên khoa học là Scrophularia ningpoensis Hemsl hoặc cây Bắc Huyền sâm Scrophularia buergeriana Miq, thuộc họ Hoa mõm chó (Scrophulariaceae). Vị thuốc này khá giống với nhân sâm nhưng có màu đen nên có tên gọi là huyền sâm, hay còn được gọi là nguyên sâm, hắc sâm.

Đặc điểm thực vật

Huyền sâm thuộc giống cây thân cỏ, chiều cao khoảng chừng 1,5-2m, sống lâu năm. Thân cây huyền sâm có rãnh, hình vuông và màu xanh. Lá huyền sâm có màu tím xanh, hình trứng đầu, phần mép lá có răng cưa nhỏ và đều. Phần cuống lá ngắn, mọc đối hình chữ thập.

Hoa huyền sâm hình ống, phình ở giữa, thắt ở trên, mọc ở ngọn hoặc đầu cành. Hoa huyền sâm có màu vàng nhạt và màu trắng, mùa hoa và quả bắt đầu từ 6-10. Quả huyền sâm dạng quả nang, hình trứng, có nhiều hạt nhỏ màu đen. Rễ cây huyền sâm dài khoảng 10-20cm, ở phần giữ rễ phình thành củ với hai đầu hơi thon,màu trắng hoặc màu vàng nhạt. Mỗi cây thường có khoảng 4-5 củ mọc thành chùm.

Khu vực phân bố

Huyền sâm là cây được di thực từ Trung Quốc, trồng nhiều ở các tỉnh trung du và miền núi phía Bắc. Tại Việt Nam, cây mọc ở vùng khí hậu nhiệt đới cao khoảng 1000-1700m, nhiệt độ trung bình khoảng 15 – 18 độ, độ ẩm 80%.

Cây sinh trưởng mạnh trong mùa hè, ra hoa quả nhiều. Hạt rơi xuống đất có khả năng tái sinh tự nhiên khỏe. Sau quá trình trồng, cây đã trở nên hoang dại hóa, mọc lẫn với nhiều loại cây cỏ khác ở ven rừng, ven đường đi và bờ nương rẫy.

Như chúng ta được Biết khu vực núi phía bắc của Việt Nam có rất nhiều loại sâm quý đặc biệt có giá trị như các vùng sâm lai châu, sâm sapa, hay tam thất đây đều là những loại sâm mà được mọi người trong và ngoài nước chú ý

Bộ phận sử dụng của huyền sâm

Rễ củ (phần trên hơi phình to), phần dưới thuôn nhỏ dần là bộ phận dùng của cây. Một số rễ hơi cong, dài khoảng từ 3-15cm. Mặt ngoài có màu nâu xám hoặc nâu đen, có nếp nhăn và rãnh lộn xộn, có thêm nhiều vết tích của rễ con hoặc đoạn rễ nhỏ còn sót lại, thể chất mềm, hơi dẻo, mùi hơi giống mùi đường cháy.

Phân loại huyền sâm

Theo nhiều tài liệu ghi nhận, dược liệu huyền sâm được chia thành 3 loại như sau:

– Thổ huyền sâm: Loại sâm này có nguồn gốc từ tỉnh Tứ Xuyên (Trung Quốc), được trồng vào đầu hạ, thu hoạch vào mùa thu hoặc cuối năm sau.

– Quảng huyền sâm: Được tìm thấy chủ yếu ở tỉnh Triết Giang (Trung Quốc) trồng vào đầu năm, cuối năm thu hoạch.

– Dã huyền sâm: Thực tế là cây huyền sâm mọc hoang dại trong tự nhiên, có thể dùng làm thuốc với các đặc tính và công dụng tương tự.

Cách Thu hái và bào chế

Do huyền sâm là cây sống lâu năm nên không thu hoạch khi cây còn quá non hoặc khi cây đã già cỗi. Thông thường, cây chỉ nên được thu hoạch vào năm thứ 2 sau khi trồng và khi cây đã lụi. Các tỉnh đồng bằng nên thu hoạch vào tháng 7-8, còn đối với khu vực miền núi là khoảng tháng 10-11. Khi thu hoạch, cần phải đào sâu củ để tránh đứt gãy. Việc bào chế được thực hiện như sau:

– Thổ hoàng sâm: Sau khi thu hoạch xong mang đi sấy đến khi khô được một nửa thì chất thành đống, ủ từ khoảng 2-3 ngày. Bên trên dược liệu phủ kín cỏ rạ để cho củ ruột trở thành màu đen, nước bên trong thấm dần ra ngoài. Sau đó, tueesp tục sấy khô 9 phần là được để loại bỏ hết đất cát.

– Quảng huyền sâm: Sau khi thu hoạch mang phơi nắng được một nửa và chất thành đống trong khoảng 2-3 ngày. Sau đó, mang phơi qua 40 ngày cho khô hoàn toàn hoặc có thể dùng lửa sấy, tuy nhiên, không nên để nhiệt độ cao quá.

Sau khi thu được dược liệu khô thì bảo quản kín trong lọ, túi nilon để nơi khô ráo và tránh côn trùng, ẩm mốc, hư hại. Thường xuyên mang ra phơi nắng để không bị ẩm mốc và tránh bị ẩm mốc, hư hại, làm ảnh hưởng đến công dụng của dược liệu.

Tác dụng của huyền sâm đối với sức khỏe

Thành phần hóa học của huyền sâm

Theo các nghiên cứu, trong thành phần hóa học của huyền sâm có tới hơn 162 hợp chất đã được xác định bao gồm các hợp chất như iridoids và iridoid glycoside, phenylpropanoid glycoside, axit hữu cơ, dầu dễ bay hơi, terpenoit, saccharid, flavonoid, sterol và saponin. Cách hợp chất này có nhiều đặc tính dược lý khác nhau lên hệ thần kinh và tim mạch giúp chống viêm, chống oxy hóa và kháng ung thư hiệu quả.

Tác dụng của huyền sâm theo Y học cổ truyền

Theo Y học cổ truyền, huyền sâm có vị ngọt, đắng, tính mát, quy vào kinh Phế, Thận. Vị thuốc này có tác dụng tư âm giáng hỏa, lương huyết giải độc, sinh tân, hoạt trường, nhuận táo. Tác dụng này có nghĩa là bổ phần âm của cơ thể, làm mát bên trong, trị các chứng người bốc hỏa, táo bón, mụn nhọt…

Vị thuốc này chủ trị sốt cao, sốt nóng về chiều, viêm họng, miễng lưỡi lỏ, phát ban, mụn nhọt, táo bón, mẩn ngứa. Nó có công dụng tán kết, nhuyễn kiên, ứng dụng trong việc làm mềm các khối u rắn, tích hòn khối trong cơ thể.

Giới thiệu cho quý vị 1 bài thuốc khác đến từ Sa Sâm Việt Nam –Trị nóng sốt, khó thở, mạch đập nhanh Chuẩn bị: Sa sâm 15g, tía tô 10g, chè mạn 2g, cửu lý hương sao 4g, gứng 1 củ nho, chanh non 1 quả Chế biến: Sắc nước uống ngày 2 lần

Tác dụng của huyền sâm theo Y học hiện đại

Hiện nay, huyền sâm được ứng dụng khá nhiều trong y học hiện đại và được nghiên cứu chứng minh là có chứa nhiều hoạt chất quý hiếm như L – Asparagine, Oleic acid, Linoleic acid, Stearic acid, Ningpoenin, Aucubin, Harpagoside, tinh dầu, acid béo,…. Những tác dụng dược lý của huyền sâm đã được công nhận như:

– Hỗ trợ kháng khuẩn, hỗ trợ điều trị các bệnh ngoài da.

– Tốt cho hệ tim mạch và giúp làm tăng huyết áp.

– Hỗ trợ đẩy mạnh lưu lượng máu của mạch vành.

– Ngoài ra, thảo dược này còn có công dụng hạ nhiệt hiệu quả.

Cách dùng và liều dùng huyền sâm hiệu quả

– Dùng khoảng 10-15g huyền sâm khô và rửa qua với nước sạch.

– Sao vàng hạ thổ.

– Đun cùng với 600ml nước, sắc cạn còn 300ml nước rồi sử dụng.

– Huyền sâm có vị hơi đắng, tính hàn, không quá khó để sử dụng.

– Dùng thuốc lúc còn ấm, sử dụng nước nguội dễ bị ỉa chảy.

– Trong khi dùng thuốc, kiêng cữ mướp đắng, ốc, hến.

Lưu ý khi sử dụng huyền sâm

– Một số đối tượng không nên dùng huyền sâm:

+ Người bị tiêu chảy, tỳ vị thấp, huyết thiếu.

+ Người bị chi nhãn, hàn nhiệt, hàn đàm đình ẩm, mắt mờ, khí huyết hư tổn.

+ Người bị bụng đau, âm hư mà không có nhiệt hoặc âm hư kèm tiêu chảy, tỳ hư kèm tiêu chảy.

+ Không dùng dược liệu cho trẻ em, phụ nữ đang mang thai hay đang cho con bú.

– Tuyệt đối không sử dụng chung cùng lê lô, đại táo, can khương, hoàng kỳ.

– Một số tác dụng phụ có thể gặp như buồn nôn, chán ăn, tiêu chảy.

– Huyền sâm có thể tương tác với một số loại thuốc tân dược như thuốc chống loạn nhịp, thuốc ức chế beta, thuốc an thần, điều trị tiểu đường,… Vì thế, người bệnh cần hỏi ý kiến chuyên gia trước khi dùng để có liệu trình điều trị hiệu quả nhất.

– Tham khảo ý kiến thầy thuốc và bác sĩ trước khi dùng. Đặc biệt là khi dùng huyền sâm ngâm rượu.

Giá bán huyền sâm là bao nhiêu?

Hiện nay, huyền sâm đang được bán với giá khoảng 195.000 đồng/kg tại các nhà thuốc Đông y. Tuy nhiên, trước thực trạng thuốc Đông y kém chất lượng, nguồn gốc không rõ ràng…xuất hiện tràn lan trên thị trường và làm ảnh hưởng đến kết quả điều trị cũng như sức khỏe bệnh nhân, khách hàng nên chọn những địa chỉ uy tín để mua hàng.